Carnaval in ’s-Hertogenbosch

Als je net in ’s-Hertogenbosch woont of van plan bent om te gaan wonen moet ik je iets over carnaval vertellen. Dit is voor veel Bosschenaren het feest waar het hele jaar naar uitgekeken wordt. Ik ben niet geboren in ’s-Hertogenbosch dus ook ik heb carnaval moeten leren vieren. Ik verzeker je: met een hoop enthousiasme en een beetje voorkennis gaat dat jou ook lukken.

In dit artikel vertel ik je wat over de geschiedenis van het carnaval in ’s-Hertogenbosch en hoe we het nu vieren. Hoe zit het nu met die boerenkiel, wit-rood-geel of geel-wit-rood en ook krijg je antwoord op de vraag waarom jouw buren op 11 november ook ineens volledig gekleed in hun kiel op sjouw gaan. 

Korte geschiedenis van het carnaval in ’s-Hertogenbosch

Al in de Middeleeuwen werd er carnaval gevierd, niet altijd in dezelfde mate. Maar dat het gevierd werd is een feit. Maar eind 19^e eeuw werd het toch echt te gek, de gegoede burgerij was er klaar mee. Er waren veel te veel excessen in de stad tijdens carnaval. En al die belangrijke burgers uit ’s-Hertogenbosch die worden op de hak genomen door het gepeupel. Onbehoorlijk! De Bossche gemeente geeft niet thuis aan het verzoek om carnaval te verbieden maar als ineens ook de bisschop zich er mee gaat bemoeien komt het carnaval toch in gevaar. Er moeten maatregelen genomen worden om het feest toch door te laten gaan. Een aantal Bosschenaren komt bijeen bij café Plaats Roijaal en richt een club op; De Oeteldonksche Club van 1882. Zij bedenken een spel om te zorgen dat de bemoeienis met het carnaval afneemt en de Bosschenaren het feest kunnen behouden.

Het spel is als volgt; de stad wordt voor drie dagen omgedoopt tot dorp, het dorp Oeteldonk. En in die drie dagen per jaar wonen er in dit dorp alleen Boeren en Durskes en iedereen is gelijk. Er moet natuurlijk wel iemand aan het hoofd van dit dorp staan; dit wordt de Burgervaojer, Peer vaan den Muggenheuvel tot den Bobberd, en deze wordt in 1882 dan ook groots ingehaald.

Een jaartje later, in 1883, voegen de Oeteldonkers een nieuwe traditie aan het spel toe; de prins komt het dorp bezoeken. Een optocht met praalwagens begeleiden Prins Amadeiro, zijn adjudant en lijfwachten die op zondagochtend om 11 uur 11 voet in het dorp zet.

In 1922 krijgt Knillis voor de eerste keer een plekje op de Markt. Hij wordt natuurlijk onthuld door de prins. Knillis is de vermeende stichter van het dorp Oeteldonk en hij met dit standbeeld tonen de Oeteldonkers eer aan hun voorvader.

In 1958 ontkomt ook Oeteldonk er niet aan; er komt een songfestival; het Kwèkfestijn. Ieder jaar presenteren de clubkes hun Oeteldonkse carnavalsnummer voor dat jaar. Een echte vakjury kiest de winnaar. Vanwege geldgebrek kon het Kwèkfestijn in 1970 helaas niet doorgaan maar gelukkig wordt er dat jaar wel muziek uitgebracht; Gij bent mn botterbloem is in Oeteldonk nog steeds populair en wordt veel gedraaid.

In 1962 presenteren de Oeteldonkers het eerste jaarembleem, dit embleem wordt bevestigd op de boerenkielen en vanaf 1964 wordt er elk jaar een nieuw embleem gepresenteerd. Kijk maar eens goed om je heen tijdens carnaval, echte Oeteldonkers lopen rond met heel veel jaaremblemen.

Hendrien is de huishoudster van de Burgervaojer, en Hendrien heeft het heel druk, er is zoveel werk te verzetten in de ambtswoning en ze moet het toch helemaal alleen doen. Maar laat zij nou in de schikkeljaren een dagje over hebben; er valt die dag niets te doen in de woning. Daarom gaat zij in 1976 voor het eerst een dag mee op sjouw, en iedereen mag het weten. En tot op de dag van vandaag is ze tijdens de schikkeljaren aanwezig tijdens carnaval en vergezeld dan ook Knillis op zijn sokkel.

2003, Oeteldonk bestaat 121 jaar, dat is 11x11 dus dat is groot feest. Het lied Ooit wordt geschreven en uitgebracht, de tranentrekker van carnaval. 

Het carnaval nu

Het carnaval nu verschilt niet zo heel veel van het Carnaval van vroeger. Oeteldonk is nog steeds een dorp met Boeren en Durskes. En iedereen is nog steeds gelijk, er zijn geen rangen en standen om rekening mee te houden.
De Burgervaojer van Oeteldonk ontvangt de prins nog elke zondag om 11 over 11 op Oeteldonk Centroal. De prins en zijn gevolg maken, na de protocollaire verplichtingen een mooie tocht naar het Stadhuis. Geen praalwagens zoals vroeger, maar vrije deelname voor iedereen die een leuk idee heeft en gejuich van alle Oeteldonkers die langs de kant staan. Nadat de Burgemeester van ’s-Hertogenbosch zijn ambstketen heeft overgedragen zal de prins boer Knillis op zijn sokkel onthullen en barst het feest echt los.

Op carnavalsmaandag staat de Grote Optocht op de planning. Een grote stoet van praalwagens, muziekskes, loopgroepen en overige deelnemers. Als je slim bent heb je drie weken voor carnaval al een kijkje genomen in de Bouwhal. Hier kan je de praalwagens alvast bekijken en kunnen de bouwers jou alles vertellen over de ideeën die ze hadden voor de wagen en hoe je nou zo’n praalwagen opbouwt.

Op dinsdag is er de Keinderoptocht, wist je trouwens dat de kleine Oeteldonkers ook hun eigen prins hebben? Deze wordt op zaterdag ingehaald.

Symbolen van het Oeteldonkse Carnaval

Het carnaval in ’s-Hertogenbosch heeft, zoals je hebt gelezen, een eigen, unieke viering. En daar horen dan ook symbolen bij.

Zo is daar de Oeteldonkse driekleur; rood wit geel. De kleuren wit en geel komen van de katholieke kerk, de kleuren rood en wit komen van de Brabantse Vlag. De driekleur zie je overal in de stad; de vlaggen hangen aan de gevels, in de kroegen is alles rood wit geel en op de markt haal je jouw bosje tulpen in de Oeteldonkse driekleur.  

Omdat wij allemaal gelijk zijn, en de mannen allemaal Boeren zijn, dragen zij een van oorsprong een blauwe kiel. Hierbij de rood-wit-gele sjaal, zwarte pet, witte wanten en een rode zakdoek. De boerenkiel, pet, wanten en zakdoek zie je niet zoveel meer. De meeste mannen en vrouwen kiezen tegenwoordig voor een zwart jasje in plaats van de kiel. De sjaal die draagt iedereen, groot of klein.

En dan nog even over de groene kikker, iedereen heeft wel een kikkertje bij zich; op de schouder en in de emblemen op het jasje of boerenkiel. De Oeteldonkse Club geeft op de website de volgende verklaring: Een Oetel is geen Kikker en een Kikker is geen Oetel. Snap jij hem nog… Gewoon lekker die kikkers meenemen op sjouw dus.
Over boer Knillis heb ik al geschreven, carnaval is niet compleet zonder Knillis op zijn sokkel, op Carnavals dinsdag wordt hij om 23.55u begraven, reden voor menig Oeteldonker om een klein traantje te laten lopen.

11-11 of wel d’n Elfde van d’n Elfde

En dan die ene dag in november, de echte Oeteldonkers nemen een dag vrij en gaan, met hun sjaal om, op sjouw. Carnaval is toch nog niet begonnen? Toch wel; 11 november is de start van het carnavalsseizoen en dat vieren ze vanaf 11u 11 op de Parade met de officiële opening. Op 11-11-2011 het was natuurlijk een magische datum, werd er in ’s-Hertogenbosch voor het eerst een grote viering georganiseerd. En ondanks dat het een jonge traditie is, zijn de Bosschenaren hier massaal bij aanwezig. Rond deze datum wordt ook Het Kwèkfestijn georganiseerd en wordt het carnavalsnummer voor aankomende carnaval gekozen.

Woning kopen in ‘s-Hertogenbosch ofwel Oeteldonk?

Ben je op zoek naar een nieuwe woning in ‘s-Hertogenbosch, dan kan één van onze aankoopmakelaren helpen:

• Aankoopmakelaar Den Bosch

• Makelaar Den Bosch

Neem vrijblijvend contact met ons op voor meer informatie over het kopen of verkopen van een woning in ‘s-Hertogenbosch.